نهێنییه‌كانى خۆرگیران و مانگگیران

الخميس, 25 فبراير 2010 22:28 المدير
طباعة

 

گرنگییوبایه‌خى ئیعجاز له‌ فه‌رمووده‌كانى پێغه‌مبه‌ردا (ێلى الله علیه‌ و سلم) له‌ ئیعجازه‌كانى قورئانى پیرۆز كه‌متر نییه‌....

 طرنطيي و بايةخى ئيعجاز لة فةرموودةكانى ثيَغةمبةردا (صلى الله علية و سلم) لة ئيعجازةكانى قورئانى ثيرؤز كةمتر نيية. ضونكة فةرموودةكانى ئةم ثيَغةمبةرة  سروشء نيطا (وحي) لةلاى خواى طةورةوة. خواى طةورة لة وةصفى ثيَغةمةبةرة طةورةكةيدا دةفةرمويَت  (وَالنَّجْمِ إِذَا هَوَى * مَا ضَلَّ صَاحِبُكُمْ وَمَا غَوَى * وَمَا يَنطِقُ عَنِ الْهَوَى * إِنْ هُوَ إِلَّا وَحْيٌ يُوحَى * عَلَّمَهُ شَدِيدُ الْقُوَى) [النجم:1-5].

(سويَند بة ئةستيَرة كاتيَك لة شويَنى خؤى دةترازيَت و بة خيَرايي بةدةبَيَتةوة و ئاوادةبيَت * هاوةلَ و هاورِيَى ئيَوة  محةمةد (صلى الله علية وسلم) طومرِاو سةرليَشيَواو نةبووة لةرِيَطةى رِاست و رِةوان نةترازاوة،  قسةو طوفتاريشى لة ئارةزوو بازى و هةواو هةوةسةوة نيية، ئةمةى كة رِايدةطةيةنيَت تةنها نيطاو وةحى خواية ، جوبرةئيلى فريشتة خاوةنى هيَزو تواناى زؤر فورئانى فيَر كردووة)

لةسةردةمى ئةم ثيَغةمبةرة ثيرؤزةدا دياردةيةك رِوويدا، ئةويش طيرانى خؤر بوو، خةلَك هةر بة خيَرايي وتيان خؤر بؤ مردنى ئيبراهيم كورِى ثيَغةمبةر( صلى الله علية و سلم) طيرا. ضونكة ئةو رِؤذةى ئيبراهيمى كورِى ثيَغةمبةر  كؤضى دوايي كرد هةر لةو رِؤذةدابوو خؤر طيرا.

يةكيَك لة دابونةريتى طةلة ثيَشينةكان ئةوةبوو، كة هةموو دياردةيةكيان بؤ ئةفسانة دةطيَرِايةوة، كاتيَك خؤر دةطيرا دةيانطوت بؤ مردنى كةسيَكى طةورة طيراوة، هةنديَك جاريش دةيانطوت ئةمة بةلَطةى ئةوةية، كة ئيَمة ئةم جةنطة دةدؤرِيَنين يان ئةو ثاشاية دةمريَت يان لة ثاشايةتى دةخريَت.

يةكيَك لةو شتة ثيَكةنيناويانة، ئةوةبوو، هةنديَك كةس لةو باوةرِةدابوون، بةتايبةت ضينييةكان، كة كاتيَك خؤر دةطيريَت ئةوا ئةذديهايةك (تنين) هةيةو ئةو خؤرةى قوتداوة، بؤية تةثلَيان ليَدةداو تيريان بؤ ئاسمان هةلَدةدا بؤ ترساندنى ئةوئةذديهاية، ئةنجا دةيانطوت ئةم ئةذديهاية ترساو هةلَهات، هةنديَك  كةسيش لةو باوةرِةدا بوون، كة خؤر دةطيريَت، ئةوة بةلَطةى ئةوةية، كة رِووداويَكى طةورة رِوودةدات، لةبةر ئةوةى  خؤريان بة خواوةندةوة دةبةستةوة، ئةم باوةرِانة بؤ ئةو سةردةمة باوةرِى بيَشكء يةقين بوون، بةلاَم ئيَمة لة ئيَستادا تةنها وةك ئةفسانة دةيانبينين.

 كاتيَك خةلَك هاتن بؤلاى ثيَغةميبةر (صلى الله علية و سلم) طوتيان خؤر بةهؤى مردنى ئيبراهيمةوة طيراوة. ضي ثيَفةرموون؟ ئايا ثشتطيريي كردن لة سةر ئةو هةلَةيةيان يان ئةو باوةرِةى بؤ رٍِاستكردنةوة؟ ثيَى  فةرموون (صلى الله علية وسلم) (إن الشمس والقمر آيتان من آيات الله تبارك وتعالى لا ينخسفان لموت أحد ولا لحياته)  (خؤرو مانط دوو نيشانةو بةلَطةن لة نيشانةو بةلَطةكانى خواى طةورة بؤ مردن يان ذيانى هيض كةسيَك ناطيريَن)،  ئةم فةرموودةية ئيمامى بوخارى و مسلم طيَرِاويانةتةوة. دةتوانين لةم فةرموودة ثيرؤزةوة بطةيةنة ئةو ئةنجامةى كؤمةلَيَك موعجيزة هةية  ثيَغةمبةر (صلى الله علية وسلم) تاكة تيَياندا، لةمةوة بؤ دةردةكةويَت، كة ئةم ثيَغةمبةرة  يةكةم كةسة بة وةحى لة خواى طةورةوة  بنضينةيةكى رِاست بؤ ليَكؤلَينةوةى زانستى طةردوونناسي دابنيَت.  

رِةنطة يةكيَك لةو كاريطةرييانةى خؤر طيران دروستى دةكات  شلَةذانى طياندارةكان بيَت،  بالَدار لة خويَندن دةوةستيَت،  هةنديَك  ئاذةلَ وادةزانن كة شةو داهاتووة بؤية دةضنةوة لانةكانى خؤيان،  ئةو طولاَنةى لة رِؤذدا دةكريَنةوةو لة شةودا دادةخريَن بة رِوودانى خؤرطيران دادةخريَن، ضونكة وادةزانن شةو هاتووة،  هةروةها  رِوودانى هةلَكشان و داكشان و ....هتد

ئةم دياردةية ضؤن رِوودةدات؟ هؤكارةكانى ضين؟ ئةنجامةكانى ضين؟

      ئةم زةوييةى لةسةرى دةذين لة ماوةى ساَيَكدا خوليَكى تةواو بة دةورى خؤردا دةخوليَتةوة، مانطيش بة دةورى زةويدا دةخوليَتةوة،  ئةم خولانةوةيةش  تا خوليَكى تةواو دةخوليَتةوة يةك مانط دةياخةيةنيَت ( الشهر القمرى). كةواتة زةويمان هةية مانط بة دةوريدا دةخوليَتةوة، مانط و زةوى بةدةورى خؤردا دةخوليَنةوة،  وا رِيَكدةكةويَت، كة مانط بكةويَتة بةردةمى خؤر، لةم كاتةدا خؤر هةلَهاتووةو تيشكى خؤى بة ئاراستةى ئيَمة دةنيَريَت لة كاتى خولانةوةى مانطدا لة هةنديَك كاتى دياريكراودا  دةكةويَتة بةردةم خؤرء بة تةواوةتى بةرى رِووناكيي خؤر دةطريَت، لةوكاتةداية،  كة دةلَيَين خؤر طيراوة.   

خؤرطيران دياردةيةى ترسناكة، ضونكة خؤر سةرضاوةى رِووناكييةو تيشكة ترسناكةكان بلاَودةكاتةوة يةكيَك لةو تيشكانة تيشكى خوارووسوورة، كة خؤر بة بةردةواميي دةينيَريَت، ئيَمة وةريدةطرين بةلاَم زيانمان ثيَناطةيةنيَت ضونكة ئيَمة رِاستةوخؤ تةماشاى خؤر ناكةين. بةلام لة كاتى خؤر طيراندا مانط دةكةويَتة بةردةم خؤرو بةشيَكى دادةثؤشيَت و بةشيَكى بة دةركةوتوويي دةميَنيَتةوة ئةم جؤرة ثيَى دةطوتريَت نيمضة خؤرطيران ، كاتيَك مانط بة تةواوى دةكةويَتة بةردةم خؤر رِووناكييةكةى بةتةواويي دةطريَت ئةمة خؤرطيرانى تةواوة، بةجؤريَك كة خؤر ديارناميَنيَت و دنيا تاريك دةبيَت  بؤ ماوةى دةقيقةيةك يان دةقيقةو نيويَك و دواتر دةطةرِيَتةوة.

كاتيَك مانط بةبةردةم خؤردا تيَدةثةرِيَت  بةشيَك لة رِووناكييةكةى دةطريَت، ئةطةر لةو ساتةدا سةيرى طيرانةكةمان كرد ئةوا   دةتوانين سةيرى خؤر بكةين، بةلاَم تيشكى خوارووسوور(تحت الحمراء) نابينينن، كة تةنها بة سةير كردنى بؤ ماوةى ضةند ضركةيةكةكى كةم تؤرِى ضاو بريندار دةبيَت و لةوانةية ببيَتة هؤى كويَريي كاتي يان هةميشةيي، بؤية زانايان دةلَيَن نابيَت لة كاتى طيرانى تةواوى خؤردا سةيرى بكريَت ضونكة رِادةيةكى زؤر لة تيشكى خواروو سوور دةنيَريَت.

مانط هيض تيشكيَك بلاَوناكاتةوة، خواى طةورة زؤر بة وردي وةصفى كردووة : (وَقَمَرًا مُّنِيرًا) [الفرقان: 61] (مانطيَكى رِووناك)، ثرشنطى  نيية، هةروةها تيشكيشى نيية، ئةو تيشكانة ثةرضدةداتةوةو ئةوانةمان ثيَدةطات، كة تةندروست و بةسوودن بؤمان، لةبةر ئةوة خواى طةورة مانطى بة تةنيَكى رِووناك ضواندووة،  تةنيَكة رِووناكيي بلاَودةكاتةوة،  لةكاتيَكدا خؤر ضراو ثرشنطة،  بؤية كاتيَك لة كاتى طيرانيدا تةماشاى مانط دةكةين هيض طرفتيَكى تيَدانيية.

دياردةى دووةم مانططيرانة، مانط تيشكى خؤر رِووةو ئيَمة ثةرضدةداتةوة، بؤية لة ئاسماندا  وةك مانطيَكى رِووناك دةيبيبن، وةك ئةوةى خواى طةورة لةم ئايةتة طةردوونيانةدا بؤي باسكردووين و دةفةرمويَت (تَبَارَكَ الَّذِي جَعَلَ فِي السَّمَاء بُرُوجًا وَجَعَلَ فِيهَا سِرَاجًا وَقَمَرًا مُّنِيرًا) [الفرقان:61] (زؤر طةورةو مةزنة ئةو زاتةى  لة ئاسماندا ضةندةها خولطةى طةورةى (بؤهةسارةو ئةستيَرةكان) بةديهيَناوة، هةروةها ضرايةكى ثرشنطدار، كة خؤرةو مانطيَكى رِووناكيشى بؤ زةوى دابينكردووة)، ئةوةى رِوودةدات ئةوةية، كة زةوةى دةكةويَتة ناوةرِاستى مانط و خؤرةوة، رِووناكيي خؤر لة مانطةوة ديارنامينيَت و ليَى دةشاردريَتةوة، مانط لة شةوى طيرانيدا وةك تةنيَكى مسيي تةلَخ  دةبينين، ئةمةية ناودةنريَت مانططيران.

ئةم طيرانة لةسةر زةوى رِوودةدات، هةروةها ئةم طيرانة لةسةر هةموو هةسارةكانى ديكةش رِوودةدات، زؤربةى هةسارةكان مانطى خؤيان هةية، كة بةدةورياندا دةخوليَتةوة، ئةم مانطانة هةنديَك جار بةبةردةم خؤردا تيَدةثةرِن و رِووناكيي خؤر دةطرن و ئةو هةسارةية تووشي طيران دةبيَت.

زاناكان ئةوةيان ثيَشبينى كرد، كة طيرانيَكى طةورة لة سةر هةسارةى مشتةرى رِوويداوة، ويَنةيةك، كة ويستطةى (هابل) ى ئاسمانى سةر بة ناسا طرتوويةتى ، ثةلَة رِةشةكة  سيَبةرى مانطى تايبةت بة مشتةريية لة كاتى طيرانى خؤر لةو مانطة.

لةم زانيارانييانةء ئةم رِاستيية زانستييانةوة دةطةينة ئةو ئةنجامةى، كة خؤر و مانط لةسةر ياساى تؤكمةو ورد بةرِيوةدةضن، كردةى طيرانى خؤرو مانط كردةيةكى ئاسايية، نة خوداوةندى تيَدايةو و ثةيوةنديي بة مردن يان ذيانى هيض كةسيَكيشةوة نيية، ئيَستا دةطةينة فةرموودة ثيرؤزةكةو موعجيزةكانى شيدةكةينةوةو لَيَيان رِادةميَنين.

موعجيزةى يةكةم:

ثيَغةمبةر (صلى الله علية وسلم) خاوةن بيروباوةرِى رِاستبووة، فةرمووى (إن الشمس والقمر آيتان من آيات الله تبارك وتعالى) ئايةتيَكى طةردوونيية، بة ياسايةكى  (الشمس و القمر بحسبان) لةم فةرموودةيةدا، كة ثيَغةمبةرى خوا (صلى الله علية وسلم) فةرمووى خؤرو مانط بةلَطةو نيشانةيةكن لة بةلَطةونيشانةكانى خواى طةورة، ئةمة بةو  واتايةية، كة بنضينةيةكى بؤ زانستى طةردوونناسي داناوة، زانايان ئةم رِاستييةيان نةزانيوة لةم دواييانةدا نةبيَت، لة ئةوروثا تا سةردةميَكى نزيك خةلَك لةو باوةرِةدابوون، كة دياردةى خؤرطيران بة خواوةندةوة بةستراوةتةوة.

بةلاًَم دواتر دةركةوت، كة ياسايةكى موقةدةرو كاربؤكراوة، هةتا زانايانى ئةمرِؤ خشتةى دةيان سالَيي دادةنيَن، كة بة وردييةكى زؤر كاتى خؤرطيران و مانططيران و شويَن و جؤرةكةى دياريدةكةن.

كةواتة ثيَغةمبةر(صلى الله علية وسلم) لة فةرموودةكةيدا (إن الشمس والقمر آيتان من آيات الله تبارك وتعالى) بنضينةيةكى زانستيي بؤ زانستى طةردوونناسي نويَ داناوة، كاتيَك دةفةرمويَت (لا ينخسفان لموت أحد  ولا لحياته) ئةفسانةو ثرِوثووض لة ميَشكى خةلَك دووردةخاتةوة، خةلَك لةو سةردةمانةدا ميَشكيان ثرِبووة لة ئةفسانةو ثرِوثووض، بةلاَم ئةم ثيَغةمبةرة ميهرةبانة، كة خواى طةورة بة (بالمؤمنين رؤوف رحيم) وةصفى دةكات، نايةويَت، كة برِوا بةم ثرِوثووضانةبكةين، دةيةويَت ئةم بيروباوةرِانةمان بؤ رِاستبكاتةوة.

موعجيزةى دووهةم:

  ثيَغةمبةر (صلى الله علية وسلم) ضارةسةريَكى بؤ ئةم دياردةية ثيَشكةشكردووين، بؤ ئةوةى ترسناكيي لةخؤمان دووربخةينةوة، زانايان  جةختدةكةنةوة لةسةر ثيَويستيي دووركةوتنةوة لة سةيركردنى خؤر لةكاتى طيرانيدا، ئةمةشة، كة ثيَغةمبةر(صلى الله علية وسلم) كردوويةتى، كاتيَك فةرمانى ثيَكردووين، كة ثةنابةرين بؤ نويَذو ثارِانةوة و يادكردنةوةى خواى طةورة.

 دةكريَت ضةند ئةفسانةيةكى ميَذووييتان بيربخةمةوة، هةنديَك طةل هةبوون لةوباوةرِةدابوون، كة سةيركردنى خؤر لةكاتى طيرانيدا كاريَكى باشة و دةتكاتة كةسيَكى طةورة، ثيَغةمبةر(صلى الله علية وسلم) رؤوف و رحيمةء نةيويستووة تيشكى خوارووسوورى خؤر ئازارمانبدات و فةرموويةتى: ( فإذا رأيتم ذلك فافزعوا إلى ذكر الله تعالى وإلى الصلاة)، ثيَويستة زيكرو يادى خواى طةورةبكةين هةركاتيَك هةر دياردةيكى  طةردوونيي دةبينين بلَيَين : (ربنا ما خلقت هذا باطلاً سبحانك فقنا عذاب النار)، ثيَويستة لة خواى طةورة بثارِيَينةوة لةم ساتدا بؤ ئةوةى لة شةرِى ئةو خؤرطيرانة بمانثاريَزيَت.

كاتيَك ئةم خؤرطيرانة رِوودةدات ثيَويستة ثةنابةرين بؤ يادكردنةوةى خواى طةورة و بؤ نويَذكردن، ئةمة زؤر ضاكترة بؤمان لة ضوونةدةرةوةو سةيركردنى خؤر، ثيَويستة ئةوةش بزانن خؤشةويستان كة ضوونة دةرةوة هيض كيَشةيةكى تيَدانيية، كيَشة لة سةيركردنى خؤرداية كاتيَك دةطيريَت ئةطةر بة ضاوى رِووت سةيرى بكةين، بةلاَم جؤريَك لة ضاويلكة هةية كة زانايان بة (ضاويلكةى خؤريي – النظارة الشمسية) ناويدةبةن، تايبةتكراوة بؤ سةيركردنى  خؤر لةكاتى طيرانيدا، مرؤظ دةتوانيَت ئةم ضاويلكةية بةكاربهينيَت و بيَ كيَشة سةيرى خؤرطيرانةكة بكات. بةلاَم بضيَتة دةرةوة و بةضاوى رِووت سةيربكات، ئةوا ضاوى برِيَكى زؤر لة تيشكى خوارووسوور وةردةطريَت و دةبيَتة هؤى كويَريي كاتيي يان هةميشةيي .

بؤية ثيَغةمبةر (صلى الله علية وسلم) ئةم دياردةيةيةى ضارةكردووة، بةوة ضارةسةرى كردووة، كة مرؤظ كاتى ئةم خؤرطيرانة بضيَتة مالَةكانى خواى طةورة و خةريكى يادى خواى طةورةو نويَذكردن بيَت،  ئةطةر كةسيَك بةرِيَطادا دةرِؤشت و ئةم دياردية رِوويدا ، باشترة كة لة خواى طةورة بثاريَتةوة و ضاكةكانى خؤى زيادبكات، ضونكة ئيماندار هةميشة لة حالَى بيركردنةوة لة  خةلَقكراوةكانى خواى طةورةداية، خواى طةورة ئةو كةسانةى بة (أُولي الالباب)ناوبردووةو لة ستايشياندا دةفةرمويَت (إِنَّ فِي خَلْقِ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ وَاخْتِلاَفِ اللَّيْلِ وَالنَّهَارِ لآيَاتٍ لِّأُوْلِي الألْبَابِ) (لة بةرديهيَنانى ئاسمانةكان و زةويدا و طؤرِان و جياوازيي شةوورِذدا بةلَطةو نيشانةى زؤر هةن بؤ كةسانى ذيروهؤشمةند)، صيفاتى ئةمانةضيية؟ ئةمانة كيَن ؟  (الَّذِينَ يَذْكُرُونَ اللّهَ قِيَامًا وَقُعُودًا وَعَلَىَ جُنُوبِهِمْ وَيَتَفَكَّرُونَ فِي خَلْقِ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ) (ئةوانةى  يادى خوا دةكةن، لةكاتيَكدا كة بةثيَوةن يان دانيشتوون يان رِاكشاون، هةميشة بير لة بةديهيَنانى ئاسمانةكانء زةوى دةكةنةوة)و ثاشان دةلَيَن (رَبَّنَا مَا خَلَقْتَ هَذا بَاطِلاً سُبْحَانَكَ فَقِنَا عَذَابَ النَّارِ) (ثةروةردطار تؤ ئةم بةديهيَنراوانةت بيَ هودةو بيَ ئامانج بةدينةهيَناوة، ثاكيي و بيَطةرديي شايستةى تؤية، دة تؤش لة ئاطرى دؤزةخ بمانثاريَزة)[آل عمران:190-191].   

ئةمةية حالَى ئيماندار لةهةموو ضركةيةكى ذيانيدا، دةيبينيت، كة يادى خواى طةورة دةكات، هةتا ثيَغةمبةر (صلى الله علية وسلم) نةيويستووة هيض دياردةيةكى طةردوونى بةسةرماندا تيَثةرِبيَت هةتا يادى خواى طةورةى تيَدا نةكةينةوة، ثيَويَستة هةر دياردةيةكى طةردوونيي دةبينين بلَيَن (رَبَّنَا مَا خَلَقْتَ هَذا بَاطِلاً سُبْحَانَكَ فَقِنَا عَذَابَ النَّارِ) ثيَويستة لة حالَةتى يادكردنةوةو ثارِانةوة لة خواى طةورة بين.

موعجيزةى سيَيةم:

وةك لة رِيَطةى ئةو رِاستييانةى سةرةوة بينيمان سةيركردنى خؤر لة كاتى طيرانيدا بةزيان و بة ئازارة، لةكاتيَكدا سةيركردنى مانط لة كاتى طيرانيدا هيض كيَشةيةكى نيية، بؤية ثيَغةمبةر (صلى الله علية وسلم) لة دياردةى خؤرطيران ئاطادارى كردووينةتةوة، ضونكة ئةو ترسناكترة، سبحان الله.

لةرِيَطةى ئةم واتايانةوة دةبينين، كة ئةم فةرموودةية لة ناوةرِؤكيدا بةلَطةى ئاماذةيةكى شاردراوة ية لةسةر رِاستطؤيي ثيَغةمبةر(صلى الله علية وسلم)لة بانطةوازةكةيدا بؤ بةرةوخواى طةورة، و دنياو خؤشيي و جوانييةكانى و ناوبانطى ناويَت، ئةطةر (صلى الله علية وسلم) شتيَكى لةدنيا بويستاية، ئةوا ثشتطيريي خةلَكةكةى دةكرد ، كاتيَك وتيان  (خؤر بؤ مردنى ئيبراهيمى كورِى ثيَغةمبةر (صلى الله علية وسلم) طيراوة)، ئةم قسةية لة ثلةوثايةى لاى خةلَكةكةى زياددةكات، بةلاَم دنياى ناويَت، ناوبانطيشى ناويَت، بةلَكو  رِووى خواى طةورةى دةويَت، دةيةويَت لةسةر بنضينةيةكى زانستى ثتةو برِوامان دابمةزريَنين.

وانةو عيبرةت لةم فةرموودةيةى ثيَغةمبةر (صلى الله علية وسلم) ضيية؟

بؤضى ئةوةى بؤ خستووينةتةرِوو، كة خؤرومانط نيشانةيةكن لة نيشانةكانى خواى طةورة؟ بؤضى ئةمرى ثيَكردووين كة رِووبكةينة يادكردنةوةى خواى طةورة؟ ئامانج لةوة: يادخستنةوةمانة بة تواناو دةسةلاَتى خواى طةورة، خواى طةورة لةهةموو جولاَنةوةكماندا دةمانبينيَت، بؤية ثيَويستة يادى خواى طةورة بكةينةوةو ليَى بثارِيَينةوة لة هةر جولَةيةك لة جولَةكانى ئةم طةردوونة،  لة يادى خواى طةورة بؤ ضركةيةكيش غافلَ نةبين، لةو كةسانة نةبين، كة خواى طةورة لةبارةيانةوة ثةنابةخوا دةفةرويَت : (نسو الله فنسيهم) (خواى طةورةيان لةبيركرد، خواش ئةوانى لةبيركرد)، لة خواى طةورة داوادةكةين، كة سوود لةم فةرموودةية وةربطرين ء هؤكاريَك بيَت بؤئةوةى ئيمان و باوةرِمان لةسةر بنةمايةكى ثتةوى زانستيي  دابمةزريَنين.

 ---------------------

نووسينى: عبد الدائم الكحيل

www.kaheel7.com/ur